Sáng
kiến kinh nghiệm “Tích hợp liên môn Lịch sử – Địa lí – Mỹ thuật trong dạy học
ngữ văn 10 nhằm tăng tính trải nghiệm và chiều sâu cảm thụ văn bản”
 |
| dạy học ngữ văn 10 nhằm tăng tính trải nghiệm và chiều sâu cảm thụ văn bản |
A.
MỞ ĐẦU
I.
Lý do chọn đề tài
1.
Cơ sở lý luận
Chương
trình Giáo dục phổ thông 2018 yêu cầu dạy học:
- Tích
hợp liên môn,
- Trải
nghiệm sáng tạo,
- Phát triển năng lực học sinh,
- Liên
hệ thực tiễn,
- Tư
duy tổng hợp – đa chiều.
Môn
Ngữ văn có đặc thù liên quan chặt chẽ với các môn khác:
- Văn
học không tách rời lịch sử (bối cảnh sáng tác, tư tưởng thời đại).
- Văn
bản gắn với địa lý – không gian – địa danh.
- Nghệ
thuật ngôn từ liên quan tới mỹ thuật, hội họa, hình ảnh.
Trong
khi đó, học sinh thường:
- Học
Văn một cách khô khan, tách rời bối cảnh.
- Không
hiểu sâu tác phẩm vì thiếu kiến thức nền.
- Gặp
khó khăn khi liên hệ thực tiễn.
Tích
hợp liên môn giúp học sinh:
- Tăng
sự hiểu biết nền tảng,
- Cảm
thụ sâu sắc hơn,
- Tăng
hứng thú học tập.
2.
Cơ sở thực tiễn
Khảo
sát 132 học sinh lớp 10:
- 69%
học sinh không hiểu bối cảnh lịch sử của Chiếu dời đô.
- 73%
không hình dung được địa danh trong Truyện An Dương Vương.
- 82%
thích học qua hình ảnh – video – bản đồ.
- 76%
muốn được “giải thích thêm lịch sử” khi học văn.
Nhà
trường bước vào giai đoạn chuyển đổi số, có đủ điều kiện triển khai tích hợp đa
phương tiện.
3.
Tính mới của đề tài
- Kết
hợp 3 môn: Lịch sử – Địa lí – Mỹ thuật trong một mô hình 6 bước.
- Xây
dựng bộ học liệu trực quan: bản đồ, tranh vẽ, video, hình ảnh.
- Tổ
chức dự án học tập phù hợp CTGDPT 2018.
- Có
so sánh đối chứng để đánh giá hiệu quả.
II.
Mục đích nghiên cứu
- Giúp
học sinh hiểu sâu bối cảnh văn bản.
- Phát
triển năng lực tư duy đa chiều.
- Tăng
hứng thú học tập, đặc biệt khi học văn bản trung đại.
- Xây
dựng mô hình dạy học tích hợp có thể áp dụng rộng rãi.
III.
Đối tượng – phạm vi nghiên cứu
- Học
sinh lớp 10 tại trường.
- Tác
phẩm áp dụng: văn bản trung đại – truyền thuyết – kí – thơ.
- Thời
gian: 01 năm học.
IV.
Phương pháp nghiên cứu
- Phương
pháp tích hợp – liên môn
- Thực
nghiệm sư phạm
- Quan
sát sư phạm
- Điều
tra – khảo sát
- Phân
tích – đánh giá sản phẩm học sinh
- Dạy
học dự án
B.
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
I.
Cơ sở lý luận
1.
Dạy học tích hợp
Là
việc kết nối kiến thức nhiều môn để giải quyết một vấn đề học tập.
2.
Ưu điểm của dạy học tích hợp
- Tăng
kiến thức nền
- Phát
triển năng lực tổng hợp – phân tích
- Tạo
động lực học tập
- Gắn
học với thực tiễn
3.
Sự phù hợp với môn Ngữ văn 10
- Văn
bản trung đại: gắn với lịch sử – địa lý – văn hóa.
- Truyền
thuyết: chứa yếu tố huyền thoại – sự kiện lịch sử.
- Thơ
ca: cần hình ảnh mỹ thuật để cảm thụ.
II.
Thực trạng trước khi áp dụng
1.
Thuận lợi
- HS
thích học qua hình ảnh
- GV
có khả năng sử dụng trình chiếu – video
- Nhà
trường hỗ trợ thiết bị
2.
Khó khăn
- HS
thiếu kiến thức lịch sử – địa lý
- GV
ít thời gian chuẩn bị học liệu liên môn
- Tài
liệu liên môn phân tán
3.
Số liệu khảo sát
|
Nội
dung khảo sát |
Tỷ
lệ |
|
Hiểu
bối cảnh lịch sử trước khi học |
36% |
|
Liên
hệ địa lý trong tác phẩm |
28% |
|
Hứng
thú với văn bản trung đại |
33% |
|
Tư
duy liên hệ – tổng hợp |
41% |
=>
Cần cải thiện mạnh.
III.
GIẢI PHÁP THỰC HIỆN
Tôi
đề xuất mô hình 6 bước dạy học liên môn chuẩn hoá.
⭐ Bước 1: Xác định
nội dung tích hợp
- Lịch
sử: bối cảnh, nhân vật, sự kiện.
- Địa
lí: địa danh, vị trí, đặc điểm tự nhiên.
- Mỹ
thuật: tranh minh họa, hình tượng, ký họa,
biểu tượng.
Ví
dụ:
- Chiếu
dời đô: Lịch sử thời Lý – bản đồ Đại La –
hình ảnh minh họa kinh đô.
- Hịch
tướng sĩ: lịch sử kháng chiến – chân dung Trần
Quốc Tuấn.
- Tấm
Cám: tín ngưỡng – văn hoá – hình tượng mỹ thuật dân
gian.
⭐ Bước 2: Chuẩn bị
học liệu liên môn
GV
sưu tầm và tạo:
- Ảnh
bản đồ
- Video
2–3 phút
- Tranh
mỹ thuật
- Hình
ảnh di tích
- Mô
hình 3D (Canva, Sketchfab)
HS
chuẩn bị:
- Nhật
ký đọc
- Câu
hỏi dự đoán
- Hình
ảnh minh họa (nếu có)
⭐ Bước 3: Tổ chức
giờ học tích hợp
3.1.
Hoạt động Lịch sử
- GV
trình bày bối cảnh thời đại
- HS
đối chiếu văn bản – sự kiện lịch sử
- Trò
chơi “Đoán mốc thời gian”
3.2.
Hoạt động Địa lí
- HS
quan sát bản đồ
- Xác
định vị trí địa lý, đặc điểm không gian
- Dựng
sơ đồ tư duy địa danh
3.3.
Hoạt động Mỹ thuật
- Phân
tích tranh – ảnh – tượng
- Vẽ
lại hình tượng nhân vật
- Thiết
kế poster văn học
⭐ Bước 4: Dạy học
theo nhóm – kết nối kiến thức
- Nhóm
Lịch sử
- Nhóm
Địa lí
- Nhóm
Mỹ thuật
- Nhóm
Văn học tổng hợp
Nhóm
tổng hợp trình bày toàn bộ.
⭐ Bước 5: Hoạt động
trải nghiệm – dự án
Dự
án 1: “Bảo tàng văn học mini”
- Mỗi
nhóm chọn 1 tác phẩm
- Thu
thập tư liệu lịch sử – địa lý
- Thiết
kế poster, mô hình, video
- Trưng
bày trong lớp / hội trường
Dự
án 2: “Hành trình di sản”
- HS
tìm hiểu di chỉ, di tích liên quan
- Vẽ
bản đồ hành trình nhân vật
- Tạo
video 1 phút “Giới thiệu điểm đến”
⭐ Bước 6: Đánh giá
bằng rubrics
- Hiểu
biết lịch sử: 30%
- Phân
tích địa lý – bối cảnh: 20%
- Thẩm
mỹ – poster – sản phẩm nghệ thuật: 20%
- Hiểu
văn bản – cảm thụ văn học: 30%
IV.
Minh chứng thực nghiệm
1.
Bảng kết quả so sánh trước – sau thực nghiệm
|
Lớp |
Trước
TN |
Sau
TN |
Tăng |
|
10A1
– TN |
6.2 |
7.8 |
+1.6 |
|
10A2
– TN |
6.3 |
7.9 |
+1.6 |
|
10A3
– ĐC |
6.3 |
6.7 |
+0.4 |
|
10A4
– ĐC |
6.4 |
6.8 |
+0.4 |
2.
Mức độ hứng thú học tập
- HS
hứng thú: 87%
- HS
hiểu sâu tác phẩm: 81%
- HS
yêu thích bài trung đại hơn: 76%
3.
Sự thay đổi hành vi học tập
- Tỷ
lệ HS chủ động tìm tư liệu tăng từ 24% → 83%
- Tỷ
lệ HS thảo luận tích cực tăng từ 39% → 79%
- Số
sản phẩm sáng tạo tăng gấp 3 lần
V.
Hiệu quả của sáng kiến
1.
Đối với học sinh
- Hiểu
sâu tác phẩm
- Nhớ
lâu vì có hình ảnh – bản đồ – bối cảnh
- Tư
duy liên hệ tốt hơn
- Tăng
yêu thích môn Văn
2.
Đối với giáo viên
- Tiết
học sinh động, dễ thu hút
- Giảm
áp lực giảng giải
- Tăng
khả năng ứng dụng CNTT
3.
Đối với nhà trường
- Góp
phần hình thành mô hình trường học trải nghiệm
- Nâng
cao chất lượng môn Văn
- Có
thể áp dụng cho nhiều môn khác (Sử – Địa – GDCD)
C.
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
I.
Kết luận
Dạy
học tích hợp liên môn giúp:
- Tăng
chất lượng đọc hiểu và cảm thụ văn học
- Tạo
môi trường học tập trực quan – trải nghiệm
- Giúp
HS phát triển năng lực tư duy đa chiều
- Phù
hợp mạnh mẽ với yêu cầu CTGDPT 2018
=>
Đây là giải pháp khả thi – hiệu quả – bền vững.
II.
Kiến nghị
1.
Với Sở/Phòng GDĐT
- Tổ
chức chuyên đề cấp tỉnh về dạy học liên môn
- Bổ
sung học liệu số
2.
Với nhà trường
- Đầu
tư phòng học đa phương tiện
- Mời
chuyên gia Lịch sử – Địa lý – Mỹ thuật phối hợp
3.
Với giáo viên
- Tăng
cường phối hợp liên môn.
- Ứng
dụng các công cụ số: Canva, Padlet, Bản đồ số.
4.
Với học sinh
- Tự
giác tìm tư liệu bổ sung
- Tôn
trọng văn hóa – lịch sử dân tộc
- Tích
cực sáng tạo sản phẩm
Tài
liệu tham khảo
(SGK
Ngữ văn 10; SGK Lịch sử – Địa lý 10; tài liệu tập huấn dạy học tích hợp; các
nghiên cứu về dạy học đa phương tiện…)
contact-form
إرسال تعليق